AMAÇLAR

•   Kitabı, yazarı,yayıncı/lığı, "yazma” ve "okuma” eylemlerini, "yazı araçları”nı ve doğuş süreçlerini ana çizgileriyle yansıtacak bilgi, belge ve nesnelerin"örnek” olarak saklanması, korunması ve bu edimlerinonurlandırılması,

•   Halkın ve yetişmekte olan kuşakların "yazma” ve"okuma” eylemlerinin oluşturduğu kültürü,gündelik hayat içinde soluması ve bu süreçlerin parçaları olmaları konusunda güçlü bir "etki kaynağı”yaratılması,

•    Dijital çağ ile birlikte köklü değişimlerle sarsılan "yazma” ve "okuma” eylemleri ve onların değişen araçları karşısındaeski "uzun uyku”dankalkıp, "yazı”,"yazma”, "kitap”, "okuma” ve "yayıncı/lık”ın "anıtsal kurumu”nun oluşturulması.

 İŞ BİRLİĞİ KURUM VE KURULUŞLARI

•   Kültür Bakanlığı, TürkiyeYazarlar Sendikası, TürkiyeÇevirmenler Derneği, Grafikerler Meslek Kuruluşu, TürkiyeYayıncılar Kuruluşu, PEN Türkiye,Türkiye Sahaflar Derneği, Türkiye Matbaacılar Birliği, sanat örgütleri, yayın hakları kuruluşları vb.

MALİ KAYNAKLAR

•   Müze girişücretleri,

•   Müze "Edebiyat Sineması” ve "Okuma Tiyatrosu” giriş ücretleri,

•   "Okuma Günleri” giriş ücretleri,

•   "Yaz Okulu” kayıt ücretleri,

•   Müze "Dükkân”ı ve "Harfler Pastanesi” gelirleri,

•   Avrupa Birliği, UNESCOve uluslararası diğer ilgili kurum ve kuruluşların kültür fonlarından yararlanmak için girişimde bulunulabilir.

ANA ÇERÇEVE

•   Dünyada var olan kitap ve/ya yayıncılık müzeleri genellikle içerikleri ve tarihseldeğerleriyle öne çıkar ve "nesne kitap” örnekleri üzerinden kurulmuştur. Adı sadece "kitap” ile sınırlı olduğunda bile, onun doğuş süreci araçlarının da kurguda yer aldığı görülür.Bu müzeleri oluşturan– neredeyse – bütün nesneler, çok değerli "tarihsel-sanatsal varlık”lar olarak kabul edilir. 

•   Türkiye’de böyle bir "KitapMüzesi” kurabilecek güçte resmi ve özel koleksiyonlar bulunmaktadır. Nitekim, Ege Üniversitesi bünyesinde Kâğıt ve Kitap Sanatları Müzesi adı altında dünyadaki benzerleri gibi bir müze kurulmuştur. (Bu müze, büyük ölçüde Ege Üniversitesi’nde görevli bir "uzman” olan Nedim Sönmez bağışıdır. Yakın bir zamanda "müze koordinatörlüğü” görevinden uzaklaştırılmıştır. Müze, eski, yarı ahşap bir yapıda kurulmuştur. Nesneler tıkış tıkış doldurulmuştur; bu nedenle de donmuş bir müzedir!) Türkiye’de bu tür resmî kurumların "Kitap Müzesi”, ancak salt "göstermeci” olabilir. Oysa aşağıda tanımlanacak olan "Kitap Müzesi”, "göstermeci”, "yorumcu”, "karşılaştırmacı” ve "sorgulayıcı” özellikler üzerine kuruludur. Bu kurgu, "Kitap Müzesi”ni insanlığın "yazma”, "okuma”, "düşünme” ve "yaratma” edimlerinin özgürce kamuoyuna sunulabileceği bir ortam oluşturmayı amaçlıyor…

•   Tarihsel, sanatsalve maddi karşılığı yüksek olan nesnelerolmaksızın da bir "Kitap Müzesi” kurulabilir! Bu seçim bize, öncelikle bir "kavramsal müze” kurma olanağı verir. Bu rapor, böyle bir tasarım hayalinidile getirmeyi denemektedir:

•   Bütün zamanlar içre; sanat, edebiyat ve belli bir değeri olan diğer kitaplar arasından –izlekselolarak– yapılacak seçmelerle, "müzelik örnekler” yaratmak olanaklıdır. Zamanla ya da zaman içinde bağışlar ve "satın alma”larla müze, özgül ağırlığını artırabilir, artırmalıdır. 

•   "Kitap Müzesi” kendi alanında– her şeyden önce – bir kumbaradır!.. Bu benimsendiğinde "sabır” göstermek de bir zorunluluk olarak karşımıza çıkar. Zamanlamüze kurgusuna eklemlenebilecek sayısızkitap birikecektir.

İÇ YAPI

•   Giriş Salon/ İçindekiler: "Kitap Müzesi”nin bütünbirimlerini tanıtan sayısal panolar.

•   Giriş Salon/ Müze Dükkânı:Öncelikle "yaratıcılar”, "kitap”, "basım” ve "yazma araçları”ndan oluşturulacak minyatür hediyelik eşyalar: Ajanda, kartpostal, heykel, kitap ayracı, tişört,defter, kalem, bloknot,çanta, kutu, gözlük kutusu, takı, kokart, porselen eşya, aksesuar, maus altlığı, oyuncak, vb.

•   Giriş Salon/ Harfler Pastanesi: Rabalais’nin (1494-53)Gargantua ve Oliver Goldsmith’in (1730-74) Wakefield Papazı’ndan (ve bazı önemli diğer yapıtlardan) ilham alarak düşünülmüş bir "müze pastanesi”dir. Müzede, "harf”,"sözcük” ve "kitap imgesi”nden yola çıkılarak, unlu ve çikolatalı ürünleryaratılarak sıra dışı bir pastaneoluşturmak. (Ziyaretçiler isterse"adı-soyadı”nın "çikolata-harf”lerini,kibar bir kutuya koyup yanlarında götürebilirler.)

•   "Tören Salonu”: Konferans ve tören salonu. 

•    "Edebiyat Sineması”: Kitaplardan yola çıkılarak çekilmiş –öncelikle– önemli filmler; "yazı”ve edebiyat dünyasıüzerine yapılmış belgesellerin gösterileceği çok özel bir sinema.Ülkenin sinema kültürüne çok büyük katkılar getirebilir. Örneğin Tolstoy’un Anna Karenina’sı üzerine çekilmiş bütün filmlerin bir program çerçevesinde gösterilebilmesi; sonuçta birçok başlıkta tartışma ve söyleşilerle bu yapıt zincirini değerlendirmeye almak. (İzmir ve İstanbul Kadıköy Sinematek’inin katkıları alınarak.) 

•   "Okuma Tiyatrosu”: Daha önce bir "okuma tiyatrosu” mimari olarak tasarlandı mı bilmiyorum; ancak bu projede bu gerçekleştirilecek. Bu salon, yazarların "okuma günleri”için de kullanılacak.

SERGİLEME SALONLARI

•   1. Salon/ "Kitabın Doğuşu”: Ana çizgileriyle ilk çağlardan başlayarak "kitap”ın doğuşu ele alınacak. 

•   2. Salon/ "Kitabın TürkiyeTarihi”: Müzenin bu açılışsalonunda basımevinin, kitap, dergi ve gazeteninya da kısaca yayıncılığın doğuşununve yayılışının toplum hayatının bütün alanlarında kendini nasıl gösterdiğini anlatanözlü ve yoğun bir metne görsel malzeme eşlik edecek. İzlence yönünde,açıkta ve/ya vitrinlerde kitap, dergi, fotoğraf,resim, efemera ve nesneler duvara giydirilen tasarımaeşlik edecek.

•    3. Salon / "Alfabeler”: Dünyanın bütün alfabeleri bu salonda buluşacak. Onlar üzerinden "dil”ler ele alınacak. 

•    4. Salon /"Kutsal Kitaplar”: Bilinen bütün kutsal kitaplar, birçok dilden çevirileriyle bir arada olacak. Ayrıca kutsal kitaplarüzerine yazılmış önemliyapıtlar da bu salonda sergilenecek.

•    5. Salon / "Yazar”: Yazar kimdir? Kitaba giden yaratıcılığın uzun ve derin yolculuğunu tanımlama biçimleri ele alınacak.

•    6. Salon/ "Düşünme ve yaratma özgürlüğü”: Çağlar boyunca"düşünme ve yaratma özgürlüğü”nün kısa hikâyesi; örnek yapıtlardan parçalareşliğinde.

•   7. Salon/ "Çeviri: Dillerin Dili”: Diller ve o dillerde yazılanmetinler, yazılı kültürü yarattı.O metinlerin doğdukları yerlerden uzaklara, diğer dillere çeviri yoluyla aktarılması büyük insanlık kültürünü oluşturdu. Bu salondaçeviri kültürü ele alınacak. 

•   8. Salon/ "Kalem”: Sıradan insanlardan, yazarlara uzanan "yazma”eylemini gerçekleştirmeye olanak veren araçların çok kısa tarihive örnekleri.

•   9. Salon / "Kâğıt”: Kâğıdın insanlık tarihinde ortaya çıkışı ve bir iletişim aracı olarak "hayat”ve "tarih”deki rolü anlatılacak.

•   10. Salon/ "Tasarım”: Kitap tasarımının dünyadave Türkiye’de geçirdiği evrelerele alınacak. Örnek olarak kabul edilebilecek kitapların kapakları ve iç yapıları; kitaplar ve yaratıcılarına ilişkin belgeler sergilenecek. (Adam Yayınları’nın tasarımcılarından Aydın Ülken’in, Nâzım Hikmet Bütün Eserleri, Orhan Veli kitapları, Adam Sanat dergisikapakları ve diğer kitaplariçin yaptığı tasarımların eskizden basılmış örneklerine uzanan çok zengin bir koleksiyon kişisel arşivimdedir.)

•    11. Salon/ "Basımevi”: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de basımcılığın tarihi ele alınacak.

•    12. Salon / "Yayınevi”: Dünyada ve Türkiye’de yayınevlerinin doğuşu ve gelişmesi – insanlık kültürüne olan katkıları– ele alınacak.

•    13. Salon / "Kitabevi”: Dünyada ve Türkiye’de "kitabevi”nin doğuşu ve gelişmesi– insanlık kültürüne olan katkıları– ele alınacak.

•   14. Salon / "Kütüphane”: Dünyada ve Türkiye’de kütüphanenin doğuşu ve gelişmesi –insanlık kültürüne olan katkıları– ele alınacak.

•    15. Salon / "Sansür”: Başlangıcından bugüne düşünme, yazma, basma ve yayma eylemlerinin siyasal iktidarlar tarafından engellenişleri ele alınacak.

•   16. Salon / "DünyayıDeğiştiren Kitaplar”: İnsanları ve toplumları sarsan ve değiştiren kitaplar ele alınacak.

•   17. Salon/ "İntihaller”: Yapıt hırsızlıkları elealınacak.

•   18. Salon/ "Kentler ve Kitaplar”: Türkiye’nin bütünşehirlerinde yayımlanmış kitap, dergi ve gazetelerden bir demet sunulacak.Ülkenin kitap ile olan ilişkisini coğrafi olarak somutlayacak bir tür görselistatistik oluşturacak.

•    19. Salon / "Okuyucuve Okuma Biçimleri”: İlk çağlardan bugüne "okuma” eyleminin insan hayatındaki yeri, önemi ve insanlık kültürüne olan katkıları – bu bağlamda "okuyucu” kimdir? İnsanın "okuma” eyleminden dolayı başına gelenler, "okuma biçimleri” ve "okuma araçları” ele alınacak.

•    Not: Salon sayısıduruma göre azaltılabilir veya artırılabilir; bazı "başlık”lar birleştirilebilir. Bu bağlamda şu başlıklarda düşünülebilir: "Elyazmaları”, "TürlereGöre Kitaplar”, "Ödüller”, "Süreli Yayınlar”,"Exlibris”, "Yazar Pulları” vb.

DIŞ YAPI

•   "Kitap Müzesi”, kendisi için –yatay olarak– tasarlanacak, bahçeli bir yapı olmalıdır.

•   "Kitap Müzesi”nin, dış cephesi müze içeriğine uygun olarak yapı elemanları ve yaratıcısanatlardan (resim, rölyef, yontu, kavramsalsanat, vb.) yararlanılarak donatılacak

•   "Kitap Müzesi”nin önünde Homeros, JohannesGutenberg, İbrahim Müteferrika, bilgisayarın mucidi ve "okuyan insan”vb. yontuları yeralabilir.

•   "Kitap Müzesi”nin bahçesinde bir duvara bütün dillerden"kitap” sözcüğünün kazınacağı anıtsal bir sütun dikilebilir (muhtemelen Mehmet Aksoy’a önerilebilir.)

"SALON”LARINVE BAHÇENİN TASARIMIMDA SANATLARIN KULLANIMI

•   Her "salon”un içeriğine uygun çeşitli "özgünyapıtlar” (resim, karikatür, fotoğraf,film, video) "sergi” tasarımınaeşlik edecek ve bu sergiler bir takvime bağlı olarakdeğişerek, yenilenerek sürecek.

•   Her "salon”un içeriğine uygun –müzeye ait– özgün yapıtlarla birlikte, yabancı sanatçıların "salon”lara özgü yapıtlarından seçilecek örnekler sayısal olarak sergilenecek.

•   Her "salon”un içeriği etrafında güncel sanatçılar tarafından oluşturulacak yapıtlar, –bir takvime bağlı olarak– "salon”ların tasarımına eşlik edecek.

•   Bahçe, müzenin içeriğine uygun olaraktasarlanacak; "güncel sanat” gösteri alanlarından biri olarak da kullanılacak.

•   "Kitap Müzesi”nin bütün "kavramsal sanat” "iş”leri için yılda en az bir kere "profesyonel”lerle çalışılacak; diğer"iş”ler için müzeninyer aldığı kentin, bölgenin ve giderek Türkiye’nin birçok "Güzel Sanatlar Fakültesi”öğrencileriyle çalışılacak. Bu etkinlikler, bir bakıma "öğrencilerin”, "deneysel” alanı olarak işlev görecek.Çok beğenilen bazı işler, müzeye – bağış veya satın olma yoluyla– ait kılınacak.

•  "Kitap Müzesi”, ilgi alanına girenkonularda geçici sergiler düzenleyecek:

–  Kitap ve basın-yayın dünyasının önemli kişileriiçin,

–  Yazarların, yayıncıların yuvarlakyaş dönümleri için,

–  Ödüllerin yuvarlak yaş dönümleri için,

–  Bir kitabın, bir şiirin, bir edebiyat akımınınveya bir derginin yuvarlakyaş dönümleri için,

–  Sansürün kaldırılışı için, vb.

ŞENLİKLER

•    Kitap kültürü,edebiyat ve yayıncılıkalanlarında birçok buluşmave/ya şenlik düzenlenebilir. Bunlardan biri olarak:

•    "Babil Şenliği”: İki yılda bir, yeryüzünde yaşayan bütün dilleri temsil eden şair ve yazarlarınbuluşacağı sıra dışı bir edebiyat şenliği gerçekleştirilecek. Metin okuma, şiir dinletileri ve ilgi alanıetrafında birçok söyleşi,panel ve sempozyum.

KÜTÜPHANELER

•    "Uzmanlık Kütüphanesi”: Kitap, basımcılık, yayıncılık ve yazarlığa ilişkin bütün ilgi alanlarını içeren–bütün dilleri ilişkin–yayınlardan oluşturulacak bir kütüphane. Bu yayınlar,gerektiğinde vitrinlere çıkarak kendilerini gösterebilecek. Ancak daha çok müzenin yönetim kadrosu ve uzmanların kaynak kütüphanesi olarakişlev görecek.

•   "İbrahim Müteferrika Kütüphanesi”: Osmanlı İmparatorluğu’nda basımevini 1727’dekuran ve 1729’da ilk kitabı basan ve böyleceyayıncılığı başlatan İbrahimMüteferrika’nın adı –bugüne değin– hiçbir kütüphaneye verilmemiştir.

– Bu kütüphane, bir başka ülkede belki de benzeri olmayan bir kurguyu içeriyor. Türkiye’de kütüphaneler "sansür”lüdür. Bazı yayınlar"yasak yayınlar listesi”ndedir,

–  Bu kütüphane Türkçe bilim, edebiyat,sanat ve kültür kitapları "bütün baskılar”ıyla bir araya getirilecek. Bu kurgu özellikle "edition critique” çalışmaları için gerekli. Diyelim40 baskı yapmış bir kitabın40 kapağının yan yana gelmesi kitap kapağı tasarımı için de "öğretici”bir durumdur. Derleme için Türk edebiyatının en önemli yapıtlarıbu konuda öncelik kazanacak,

–  Türk yazarlar ve şairlerinin diğer dillerde basılmışkitaplar,

–  Türk edebiyatı üzerineyayınlanmış her tür metin, dergi özel sayısı ve kitaplar derlenecek.

–  Osmanlı’dan Cumhuriyet’e yayımlanmış bütün bilim, edebiyat,sanat ve kültür dergileri "Dergi Kütüpanesi”nde derlenecek. (Kişisel dergi koleksiyonumda 800’ün üstünde dergi başlığıvar; bunun 125 tanesi eksiksiz, tam koleksiyondur.)

ARŞİV

•   Arşiv, "Kitap Müzesi”nin ön önemli bölümlerinden birini, bir bakımakurumun belleğini oluşturacak.

•   "Kitap Müzesi”nin bütün varlığı sayısalkartotekslere kaydedilecek,

•    İlgi alanına ilişkin – görsel belgeleriyle – ulusal ve uluslararası zaman dizinleri oluşturulacak,

•   İlgi alanınailişkin bütün kurum ve kuruluşlar (örneğin Türk Dil Kurumu,Türkiye YazarlarSendikası, Grafikerler Meslek Kuruluşu), sayısal kartotekslere, ihtiyaç duyulabilecek bilgilerle kaydedilecek,

– İlgi alanına ilişkin yaratıcıların el yazmaları, yaşamöyküleri ve görsel malzemelerin kopyası edinilecek,

–  İlgi alanına ilişkin bilgi ve belge arşivi oluşturulacak (örneğin, kitap kapakları, tefrika romanlar, gazetelerde yayımlanmış söyleşi, eleştiri, haber ve ölüm ilanları, vb.),

–  Öldürülen yazarlara ilişkinbilgi ve belgelerderlenecek,

–  İlgi alanına ilişkin coğrafi ve kültürel istatistikler (yazarların doğdukları ve yaşadıkları kentler ve ülkelere göre; kentlere göre yayın ve basımevleri, okumayazma oranları,yıllık kitap baskı sayıları ve okuma oranları, vb.),

– Vitrinde veya müze kütüphanelerinde olan bütün imzalıkitaplar kaydedilecek. "Kitap Müzesi”, öncelikleyaşayan yazarların yapıtlarını "imzalı” olarak derleyecek,

–  Ulusal ve uluslararası "nesne kitap”ların peşine düşülecek; bu birikim, müzeninen değerli sanatsalvarlıkları arasında sayılacak.

KİTAP HASTANESİ

•   "Kitap Hastanesi”, "Kitap Müzesi”nin en önemli bölümleri arasında yer alacak. Türkiye’de önemi çok geç anlaşılmış, buna karşın henüz yeterince önem verilmeyen bir ilgi alanı."Kitap Müzesi”, iki açıdan bu bölüme yer verecektir: 

–  Kişisel koleksiyonları için,

– Kütüphane dünyamızda örnek oluşturabilmek, kitap doktorları yetiştirerek ilgi alanına hizmetvermek.

İMZA VE OKUMA GÜNLERİ

•    İmza günleri,aynı zamanda Yazar’ın "okuma” yapacağı gündür. Bu bakımdan müzeninen hareketli günlerinden biri olacaktır. İmza günlerinin yapılacağı salonda, imza sahibi için bir "geçici sergi” de açılacaktır (Fotoğraf, nesneler, elyazması ve kitaplarının farklıbasımlarından seçme örnekler, vb.)

YAYINCILIK YARIŞMALARI

•    "Kitap Müzesi”, her yıl gelenekselhale gelecek bir dizi yarışma düzenleyecek. Bu etkinliklerin sonuçlarımüzede sergilenecek,

•    "Yayıncılık Yarışmaları”: Yılın kitabı, kitap tasarımı, kitap kapağı tasarımı, en iyi cilt, en iyi basımevi, en iyi yayınevi, en iyi kitap ayracı, en iyi paket kâğıt ve bez torba,en iyi kitap reklamı, vb.)

•    "Çocukların Gözüyle Harfler Resim Yarışması”: Farklı yaş grupları arasındaresim, karikatürve kâğıt sanatlarıyla "harf”lerin yorumlanması.

"KİTAP MÜZESİ” YAYINLARI

•   "Kitap Müzesi”Bülteni (aylık),

•   Kitap Kültürü(üç aylık),

•   "Kitap Müzesi”Yıllığı,

•   Sergi ve diğer etkinlikler için kataloglar.

YAZ OKULU

•   Yazma ve Yazma Biçimleri ÜzerineAtölye,

•   Okuma ve Okuma Biçimleri Üzerine Atölye,

•   Kitap Editörlüğü Üzerine Atölye,

•   Dergi Editörlüğü ÜzerineAtölye, 

•   Cilt SanatıÜzerine Atölye,

•   Çeviri ÜzerineAtölye.